Je kat castreren is uiterst belangrijk. Het stopt de ‘oeps-nestjes’ en ongewenste kittens die elke zomer de asielen overstromen.

Maar alhoewel castratie een effectieve strategie is om overpopulatie van katten te voorkomen en beperken, is het een risicofactor voor overgewicht. Katten willen meer eten, maar ze hebben minder voer nodig omdat hun metabolisme vertraagt en ze minder actief worden en de hormonale verandering brengt dit allemaal teweeg.

Gelukkig kun je met een paar simpele aanpassingen al een hoop ellende voorkomen.

Waarom is het zo belangrijk om overgewicht te voorkomen?

Net als bij andere ziekten geldt bij overgewicht: voorkomen is beter dan genezen. Helaas laten onze dieren (katten en honden) het lang niet altijd zien, maar overgewicht doet pijn. Het belast het lichaam, waarbij er extra druk komt op de organen en gewrichten.

Bij zo’n klein lijfje is het makkelijk te vergeten dat een extra kilo zoveel gevolgen kan hebben. Maar die extra kilo kan al snel 20% van het gewicht zijn, en als je me niet gelooft, tel dan eens 20% bij je eigen gewicht op en draag dit een dagje mee in een rugzak.

Helaas schatten mensen de risico’s op ziekten alsnog laag in.[1] Toch zijn die aanzienlijk, net als bij mensen. Bewegen op zichzelf is pijnlijk door de extra belasting en vachtverzorging (wassen) is lastiger. Overgewicht, zelfs in kleine mate, verhoogt de kans op de volgende ziekten[2]:

• Gewrichten: Kreupelheid, artritis en osteoporose
• Ziekten: Diabetes Mellitus (suikerziekte), blaasproblemen, kanker, ademhalingsproblemen, hartfalen
• Huid: Niet-allergische huidproblemen door niet/minder goed kunnen wassen
• Operaties: Lastiger om de verdoving in te schatten, operaties duren langer, meer kans op complicaties
• Leververvetting: Bij plots afvallen kan er hepatic lipidosis ontstaan wat zonder behandeling dodelijk kan zijn.

Ook kan overgewicht op zichzelf tot een kortere levensduur zorgen. In een experiment kregen honden onbeperkt eten (groep A) of 75% daarvan (groep B). Groep B was aanzienlijk lichter met een betere Body Condition Score (4,6 versus 6,7; op een schaal van 1 tot 9, waarbij 4 en 5 ideaal is). De helft van deze groep werd 13 jaar of ouder, terwijl de helft van groep A 11,2 jaar of ouder werd.[3]

Zelfs een klein beetje overgewicht kan de kans op deze ziekten vergroten en ik hoop dat dit korte overzicht de urgentie duidelijk maakt.

Hieronder volgen praktische tips om overgewicht te voorkomen of om op zijn minst gewichtstoename te beperken tot het minimum.

Weet wat een gezond gewicht is

Het is ontzettend lastig goed in te schatten wat een gezond gewicht is en wat overgewicht is. Immers, het ras, de bouw en het geslacht bepalen ook wat gezond gewicht is. Ook speelt de subjectieve waarneming van de mens mee: Wat zien wij als gezond en in hoeverre laten we onze eigen voorkeuren voor een specifiek uiterlijk (ronder/dikker = schattiger) meespelen?

Alhoewel elk dier anders, wil dat niet zeggen dat er geen richtlijnen zijn. Een gemiddelde huis-tuin-en-keuken (HTK) kat weegt zo’n 4 kilo. Vrouwtjes zullen wat lichter zijn dan mannetjes. Het normale gewicht ligt grofweg tussen de 3 en 5,5 kilo.[4] (Let op: Dit is dus niet voor grote(re) raskatten bedoeld!).

Dat is een goed beginpunt, maar deze bandbreedte ligt alsnog 2,5 kilo uit elkaar. Dit lijkt weinig toch? Maar een kat die 3 kilo mag wegen die 5,5 kilo weegt, heeft 83% overgewicht. Ben jij als mens 70 kilo, dan weeg je nu 128 kilo!

Daarom neem je de Body Condition Score (BCS) mee (zie de afbeelding hieronder). Deze heb je in een 5 en 9-puntschaal. De laatste is accurater. Daarbij geldt dat elke punt over de 5 er sprake is van zo’n 10 tot 15% overgewicht.[5]

Omdat uit onderzoek blijkt dat eigenaren vaker het de BCS onderschatten[6], raad ik je aan een beetje streng te zijn. Bij langharige katten is voelen vaak belangrijk dan het op het oog beoordelen. Als je dierenarts er een opmerking over maakt, raad ik je aan dit serieus te nemen en eens kritisch te zijn op je eigen oordeel.

Alhoewel een 6 nog niet zo dik lijkt, is dit al 10 tot 15% te zwaar.

Stop met onbeperkt voeren (ad libitum)

Ad libitum voeren is makkelijk. Je gooit wat voer in een bakje, vult het bij wanneer het leeg raakt en klaar is kees. Of je hebt gewoon een enorme self-feeder; geen omkijken meer naar!

Of dat ook zo geschikt is voor gecastreerde katten is nog maar de vraag.

Een van de dingen die overduidelijk blijkt uit wetenschappelijk onderzoek, is dat katten na castratie hun natuurlijke rem kwijt raken of op zijn minst moeten resetten. Echter, voordat ze dat hebben gedaan, is het gewicht al aanzienlijk toegenomen.

Daarom is het advies van elk onderzoek dat ik lees: Stop met onbeperkt voeren!

Daarvoor in de plaats kun je afwegen wat je kat per dag mag en dit:

• Verdelen in meerdere maaltijden, het liefst 3 of meer. Feeders die werken op timers met afgemeten porties kunnen hierbij handig zijn.
• Als je kat niet alles in één keer opeet, dit laten staan voor over de dag. Dit kan ook met natvoer; zolang er geen vliegen zijn laat ik het zo’n 8 uur staan.

Hoeveel mag je kat na castratie eten?

Ook al stop je met onbeperkt voeren, dan moet je wel weten hoeveel je kat dan mag eten na castratie.

Een onderzoek dat specifiek keek naar de hoeveelheid voeding, concludeerde dat zeker de eerste 8 weken er 25% reductie nodig was voor katten die al volgroeid zijn.[7] Andere onderzoeken zeggen dat dit nodig is tot 6 maanden na castratie, alhoewel niet altijd zo fors als 25%.

Een recenter onderzoek laat zien dat ook kittens (die dus nog in de groei zijn!) die gecastreerd zijn op 19 of 31 weken een reductie van ongeveer 25% nodig hebben.[8]

Een reductie van 25% lijkt dan ook een goed startpunt te zijn. Houdt daarbij in gedachten dat onderzoeken aantonen dat er voor individuele katten tussen 10 en 30% reductie nodig was, dus mogelijk dat jouw kat nog minder mag hebben of juist ietsjes meer. Om te beoordelen of jouw kat iets meer of minder nodig heeft, kun je het beste uitgaan van zijn gewicht en BCS.

Lees meer: Hoeveel mag je kat eten na castratie?

Kittens mogen sowieso meer eten dan volwassen katten omdat ze nog groeien. Hoeveel ze mogen, kun je vinden in dit artikel.

Voeding na castratie: Is andere voer nodig?

In het onderzoek van Harper en anderen (2001) bleek dat de meeste katten met een voedselrestrictie van 25% binnen -10% en +10% van hun eerdere gewicht bleven.[9] Voor deze katten is voerreductie belangrijk, maar als je nu een eiwitrijk dieet geeft, is een verandering van voer niet per se nodig.

Een eiwitrijk(er) dieet

Eiwitten zijn erg belangrijk in het onderhoud van de “lean body mass” (LBM; bestaande uit spieren, organen en huid). De LBM speelt een belangrijke rol in het immuunsysteem en een grote rol in de energie die verbruikt wordt tijdens de rust.[10]

Echter, de manier waarop nu het minimum eiwitten wordt gemeten dat katten nodig hebben, houdt geen rekening met de LBM. Als daar wel rekening mee gehouden wordt, is er in plaats van 16%ME eiwit opeens 40%ME eiwit[11] nodig voor gecastreerde katten.[12] (ME = metaboliseerbare energie, oftewel de calorieën die uit eiwitten komen).

Veel voedingen voldoen hier echter niet aan (zeker brokken niet!) en om die reden wil je mogelijk toch wisselen van voeding die een betere eiwit : calorie verhouding heeft. In mijn reviews en beoordelingen houd ik hier rekening mee (in het brokken overzicht en natvoer overzicht kun je die percentages ook terug vinden).

Low calorie kattenvoer

In het onderzoek van Harper werden twee katten aanzienlijk dikker, terwijl ze maar 40kcal/kg lichaamsgewicht kregen. Als er grofweg meer dan 60% reductie nodig is, is vaak speciale voeding nodig die een dichtere nutriënten : calorie verhouding heeft.[13] Zo ver is meestal niet nodig, en dan zijn onderstaande opties een idee.

Een andere reden voor low calorie voer kan bedel-gedrag zijn, waarbij de kat nooit genoeg lijkt te hebben. Zeker tot een maand of 6 na de castratie kan dit gedrag heel erg zijn (soms ook langer, zeker bij een zwerf-verleden!). Het kan erg moeilijk zijn dit gedrag te negeren, waardoor overvoeren alsnog op de loer ligt.

Sterilised en Indoor Voeding

Sterilised voeding is speciaal ontwikkelt met minder calorieën (lees: minder vet). Doordat je kat hier meer van kat eten in grammen, krijgt hij daardoor wel zijn benodigde voedingsstoffen.

Echter vind ik van vele Sterilised en Indoor voeding de ingrediënten onder de maat, de eiwitten te laag en de koolhydraten te hoog. De meesten beveel ik dan ook niet aan.

Lees meer: Is Sterilised voeding nodig? (inclusief aanbevelingen wat wél beter is.).

Natvoer

Een andere optie is natvoer. Zowel het vocht als de hogere hoeveelheid eiwitten lijken meer te verzadigen dan brok. Bovendien mag je kat grofweg 3,5 tot 4 keer zoveel natvoer als van brokken (in grammen), waardoor letterlijk de maag meer gevuld is. Dit kan een goede strategie zijn voor alle katten die maar blijven bedelen om meer voeding.

Lees meer: Wat is het beste natvoer voor katten?

Daag je kat uit tot bewegen

Uit onderzoek blijkt dat ze naar verloop van tijd ook inactiever worden. Eerst was dit alleen ’s nachts, maar over tijd bewogen katten ook overdag minder. In totaal daalde de activiteit met maar liefst 52%.[14]

Toch is het belangrijk om ze blijven te verleiden te bewegen. Dit zeg ik overigens niet zozeer omdat ze dan calorieën verbranden, want het is makkelijker calorieën te eten dan ze te verbranden (zeker met brokjes!).

Spiermassa bepaalt voor een groot deel de metabolisme in rust. Bewegen zorgt ervoor dat die spiermassa onderhouden wordt, zodat de metabolisme niet nog verder daalt of zelfs stijgt.

Spelen met een hengel

Een hengel is een uitstekende manier om je kat over de grond te laten sluipen, hem een prooi te laten volgen en te laten springen en jagen. Imiteer zoveel mogelijk de prooi in gedrag (en blijf proberen) om je kat tot spelen (lees: ‘jagen’!) te brengen.

 Onthoud dat beweging voor katten er anders uitziet dan bij mensen of honden: ze gaan niet een stukje joggen. Voor hun is het jaagproces (de prooi volgen, stalken en vangen) het idee van beweging!

Verdeel het voer over meerdere plekjes

Een aantal bakjes verdeelt over het huis kan je kat verleiden iets meer heen en weer te lopen voor zijn volgende portie. Zeker in een single-kat huishouden is dit goed toe te passen.

Parcours

Maak een parcours over stoelen, tafels, vensterbanken, tunnels en andere obstakels. Leid je kat hierdoor heen met een speeltje of elke keer een brokje om hem naar het volgende deel te krijgen. Dat hoeft niet rennend en vliegend, maar mag ook lopend of sluipend zijn.

Brokjes gooien

Wat ook goed werkt, is je kat op brokjes laten jagen. Neem wat brokjes en gooi deze 1 voor 1 door de gang/kamer. Van de trap af kan ook. Zorg dat je kat ervoor in beweging moet komen, dus gooi steeds een andere richting op. Veel katten die graag eten zullen hiervoor graag in beweging komen, terwijl ze voor een hengel of andere spelletjes nauwelijks te porren zijn.

Vertraag het eten

Hierboven haalde ik al even aan om voerbakjes om verschillende plekjes te zetten. Dit heeft naast het bewegen nog een voordeel: Je kat eet langzamer. Bij mensen is bewezen dat langzamer eten leidt tot meer verzadiging.

Anti-schrokbakjes

Als je kat echt een vreselijke schrokker is, dan zijn anti-schrokbakjes een idee. Deze zorgen ervoor dat het eten lastiger te krijgen is, waardoor er meer moeite gedaan moet worden. Met natvoer of rauw voer is dit vaak handig. Meer slow feeders vind je hier.

Voerpuzzels

Voedselverrijking kan ontzettend helpen om je zowel tot beweging te dwingen als om mentale uitdaging te bieden. Daarbij moet de puzzel niet té moeilijk zijn voor je kat, want dan wordt het frustrerend. Dat gezegd hebbende, er zijn voldoende variaties die je zelf kunt maken of kunt kopen om te proberen.

Lees meer: Voerpuzzels voor natvoer.

Overgewicht: Voorkomen is beter dan genezen

Om overgewicht te voorkomen is het belangrijk dat je het ziet bij jouw kat. Dat kan door te kijken naar een combinatie van het gewicht en de Body Condition Score. Herkennen en erkennen is de eerste stap. Vervolgens kunnen de preventieve stappen gebruikt worden om overgewicht te voorkomen of te verminderen.

Dit is erg belangrijk, want het op gewicht houden is makkelijker dan je kat af te laten vallen. En net als bij mensen leidt overgewicht bij katten tot een verhoogd risico op allerlei secundaire aandoeningen, die ik aan het begin al beschreef, en het kan zelfs de levensduur verminderen.

Met bovenstaande tips kun je al een hoop ellende voorkomen én het kan ook nog eens jullie band verbeteren! Soms is lief zijn voor je kat ook (een beetje) streng zijn.

Bronnen

[1] Butterwick (2000) How fat is that cat?

[2] German (2006) The growing problem of obesity in dogs and cats

Öhlund en anderen (2018) Overweight in adult cats: a cross sectional study

Allen en anderen (2000) A cross sectional study of risk factors for obesity in cats in New Zealand

Laflamme (2006) Understanding and managing obesiy in dogs and cats

[3] Kealy en anderen (2002) Effects of diet restriction on life span and age related changes in dogs

[4] Bermingham en anderen (2010) Energy requirement of adult cats

[5] Laflamme (2006) Understanding and managing obesity in dogs and cats

[6] Öhlund en anderen (2018) Overweight in adult cats: A cross sectional study.

[7] Harper en anderen (2001) Effects of feeding regimens on bodyweight, composition and condition score in cats following ovariohysterectomy.

[8] Allaway en anderen (2017) The impact of time of neutering on weight gain and energy intake in female kittens.

[9] Harper et al (2001) Effects of feeding regimens on body weight composition and condition score in cats following ovariohysterectomy.

[10] Laflamme (2004) Nutrition for aging cats and dogs and the importance of body condition.

[11] Dit komt neer op 2,1 versus 5,2 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht^0,75 per dag.

[12] Laflamme en Hannah (2013) Discrepancy between use of lean body mass or nitrogen balance to determine protein requirements for adult cats.

[13] Butterwick (2000): How fat is that cat?

[14] Belsito en anderen (2009) Impact of ovariohysterectomy and food intake on body composition, physical activity and adipose gene expression in cats.