Voor velen is het lastig te bepalen hoeveel voeding je geeft aan je kat. De meeste mensen gaan uit van een ‘niet te weinig’ principe waarbij het bakje altijd gevuld is. Maar ook teveel is niet goed. Zoals altijd is balans de essentie van het verhaal.

Maar hoe bepaal je hoeveel voeding jouw kat mag? Dit is immers van vele factoren afhankelijk, zoals zijn leeftijd, castratie, gewicht, mate van activiteit, metabolisme (stofwisseling), omgevingstemperatuur en omstandigheden (denk aan zwangerschap, lactatie en ziekten).

Dit artikel gaat dieper in op deze aspecten en hoe je kunt bepalen wat jouw kat aan voer nodig heeft elke dag. Want – hoe ongemakkelijk ook – er is geen one-size-fits-all in de hoeveelheid voeding!

Hoeveel voer heeft je kat nodig?

Let op: In dit artikel heb ik het over huis-tuin-en-keuken katjes, tenzij er een ras gespecificeerd wordt. Sommige rassen zijn (aanzienlijk) groter dan deze niet-raskatten en hiervoor gelden mogelijk andere (hogere) richtlijnen.

Hoe bepaal je hoeveel voer je kat mag?

Velen denken uit een principe van het minimum: “Als ie maar niet te weinig krijgt”. Alhoewel dit uiteraard belangrijk is voor de gezondheid van je kat, zijn we tegenwoordig doorgeslagen naar de andere kant. Soms wordt er gevoerd zonder limiet, wat tot overgewicht kan leiden – de nummer 1 aandoening die al 25 tot 45% van de katten heeft.

Deze aandoening van overgewicht is niet mis. Het leidt tot pijnlijke gewrichten en verhoogt de kans – net als bij mensen – op allerlei ziekten, waaronder suikerziekte. Maar ook op zichzelf kan overgewicht leiden tot een verkorte levensduur, zo blijkt bij zowel mensen als honden.[1]

“Overdaad schaadt. Wil jij je liefste katje zo’n goed mogelijk leven geven? Dan mag hij niet te weinig, maar zéker ook niet te veel voeding krijgen”.

Er zijn een aantal methoden om te bepalen hoeveel voeding je kat per dag mag:

1. Onbeperkt voeren (“ad libitum”)
2. Volgens de verpakking
3. Berekening van kcal

Ad libitum (“ad lib”) – Ook wel onbeperkt voeren genoemd waarbij de kat zelf mag bepalen hoeveel hij eet. Juist na castratie kan dit makkelijk leiden tot overgewicht, gezien de toename in eetlust maar de afname aan calorie behoefte.

Volgens de verpakking – Als je geluk hebt houdt de fabrikant rekening met verschillen in gewicht (een Munchkin eet niet dezelfde hoeveelheid als een Maine Coon), en heel soms houden ze ook rekening met castratie. Echter zitten ze vaak aan de bovenkant van hoeveelheden (dat levert immers meer verkopen op), maar dit kan flink bedrieglijk zijn en leiden tot overgewicht bij je kat.

Berekening van kcal – Misschien zie je hem al aankomen, maar ad lib en de verpakking volgen vind ik beiden geen goed idee. Alhoewel een berekening nooit een precieze hoeveelheid geeft, kunnen we wel een schatting doen.

Welke factoren spelen mee bij de calorie behoefte van de kat?

Uiteraard zijn er een hoop zaken die een rol spelen in het bepalen van hoeveel calorieën je kat mag. Sommige factoren zijn makkelijker mee te nemen in een berekening dan anderen.

Leeftijd

Een kitten in de groei heeft meer nodig dan een volwassen kat die uitgegroeid is. Meestal wordt vanaf 1 jaar gezegd dat ze zijn uitgegroeid en hoeveelheden voor volwassen katten kunnen volgen.

Tussen 2 en 7 jaar blijft de caloriebehoefte redelijk stabiel. Na 7 jaar lijkt het bij sommige katten iets toe te nemen, terwijl het bij anderen juist iets afneemt.[2] Vanaf ongeveer 11 à 13 jaar verminderd de verteerbaarheid van vetten en eiwitten, en neemt de calorie behoefte vaker toe. [3]

Gewicht

Even uitgaande van gezond gewicht, is het normaal dat een grote kat zoals een Maine Coon meer eet dan een kleinere Munchkin, of dat een grote kater meer nodig heeft dan een kleine poes.

Katten boven de 5,5 kilo lijken per kilo lichaamsgewicht zo’n 25 tot 35% minder calorieën nodig te hebben dan katten onder de 5,5 kilo.[4]

Let op: hierbij gaat het of HTK katten; bij grote raskatten zoals Maine Coons en Noorse Boskatten is dit mogelijk anders!

Lees meer: Wat is een ideaal gewicht voor jouw kat? [Body Condition Score]

Castratie

Dit leidt tot tussen de 10 en 30% (meestal rond de 25%) calorie reductie ten opzichte van intacte katten. Na leeftijd en gewicht heeft dit mogelijk de meeste invloed op de caloriebehoefte.

Lees verder (inclusief bronnen): Heeft een gecastreerde kat minder energie nodig?

Geslacht

Bij mensen mogen mannen meer eten dan vrouwen (grofweg 2500 kcal versus 2000 kcal). In de kattenwereld is hierover geen consensus. Bermingham en anderen (2010) [4] benoemen dat het geslacht mogelijk een invloed heeft, maar dat onderzoek hierover onduidelijk is: Soms hebben katers meer nodig, en soms juist de poezen.

Activiteit

Aangezien bewegen energie kost, zorgt een actievere levensstijl voor een hogere caloriebehoefte dan een bankhang-levensstijl. Grofweg kun je zeggen dat een buitenkat actiever is dan een binnenkat.

Onthoud echter wel dat dit niet tot grote toenames leidt en dat het eten van calorieën vele malen sneller kan dan het verbranden tijdens beweging.

Metabolisme

Het metabolisme, ook wel de stofwisseling genoemd, bepaald hoe snel calorieën gebruikt worden.

Wanneer er lange tijd geen voeding beschikbaar is, zoals bij zwerfkatten of een (te) streng dieet, kan het metabolisme zodanig vertragen dat er meer energie uit de voeding gehaald wordt. Gewichtstoename ligt daardoor weer op de loer.

Aan de andere kant kan een lichaam met een goede spier : vet verhouding het metabolisme juist verhogen. Dan wordt energie juist sneller verbrand.

Het jammerlijke is: deze factor is heel lastig mee te nemen als consument.

Externe factoren

Er zijn nog andere factoren die meespelen. De seizoenen, de omgevingstemperatuur in huis, maar ook meer voortplanting (zwangerschap, lactatie) en eventueel ziekten spelen een rol. De eerste twee zijn zeer individualistisch waar ik zo op terugkom. De laatste twee ga ik in dit artikel niet op in.

Hoe bereken je hoeveel calorieën je kat per dag mag?

Omdat élke formule altijd een schatting is, maakt het relatief weinig uit welke formule je neemt. Er is geen one-size-fits-all methode en individuele aanpassingen zijn altijd nodig. Daarover zo meer.

 Hieronder noem ik een drietal.

De uitkomsten zijn uiteenlopend: Waar het Fediaf [5] en Bermingham [4] nog maar grofweg 10 tot 15 calorieën verschillen (alhoewel dit steeds groter wordt), komt de berekening van de Small Animal Clinical Nutrition (SACN) tot wel 25% hoger uit dan het Fediaf.

Mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar de Fediaf formule, maar beiden kun je als uitgangspunt gebruiken. Onthoud wel dat de SACN methode aanzienlijk hoger uitkomt en mogelijk moet je hier dus goed opletten dat je kat niet teveel eten krijgt.

Hoe gebruik je de Fediaf calorie formule voor jouw kat?

Met een rekenmachine op een Windows computer kun je dit makkelijk uitrekenen:

• Zet de rekenmachine op “wetenschappelijk”
• Toest “4” (dit is het lichaamsgewicht als voorbeeld), dan x^y en vervolgens “0,67”
• Druk op “=”, dan op *75 en weer op “=”
• Uit het onderstaande voorbeeld komt 189,863 – wat afgerond 190 calorieën is.

Belangrijke kanttekeningen bij de formule !!

• Deze formule geldt alleen voor gezonde katten vanaf 1 jaar

Hier vind je meer informatie voor kittens en lacterende poezen.

• Inactieve katten die gecastreerd zijn mogen mogelijk nog minder calorieën (zie tabel met formules onder 'inactief')
• Let op dat dikkere katten (vanaf 5,5 kilo) mogelijk iets minder per kilo lichaamsgewicht nodig hebben
• Oudere katten vanaf ongeveer 11 jaar hebben mogelijk meer calorieën nodig

Vind jij reken maar lastig en is het niet echt je ding?
Kijk dan eens naar de Voedingstool. Die neemt je al het rekenwerk en gedoe uit handen. Je hoeft het alleen maar in te vullen. Een kijkje achter de schermen vind je hier.

Hoeveel gram voer eet je kat per dag?

Nu je weet hoeveel calorieën je kat per dag mag, wordt het tijd om te berekenen hoeveel gram voer hij dan mag.

Daarvoor moet je weten hoeveel metaboliseerbare energie (ME) er per gram voer in het voer zit. Voor droogvoer is dat meestal tussen de 3 en 4 kcal per gram; bij natvoer ergens tussen de 0,7 en 1,2 kcal per gram.

Waar haal je de cijfers over ME vandaan?

• Van de fabrikant: Soms vermelden ze deze al, soms mailen ze het als je erom vraagt.
• Het zelf berekenen door middel van ‘modified Atwater’
• Het berekenen met de calculator van de PFMA die je hier kunt vinden (gebruik een punt . in plaats van komma , anders werkt de calculator niet).

Voedingstesten van de fabrikant zijn hierbij meestal het meest nauwkeurig. Helaas worden die niet altijd gedaan of de gegevens worden niet verstrekt, of ze berekenen het zelf ook.

De modified Atwater methode, waarbij eiwitten en koolhydraten gelden voor 3,5 kcal per gram en vetten voor 8,5 kcal per gram is de simpelste methode. Echter, als de voeding beter verteerbaar is kan dit wel een onderschatting geven van de werkelijk calorieën per gram.

De PFMA calculator is gebaseerd op de methode van de NRC (2006). Deze wijkt iets af van de modified Atwater methode en schat de kcal/gram iets hoger in. Voor beter verteerbare voedingen is dit waarschijnlijk een betere schatting.

Tevens kun je met deze calculator de grammen uitrekenen die je kat mag van de voeding op basis van de “DER” (daily energy requirements) die van de SACN komt.

Omdat een berekening altijd een benadering is van de werkelijke waarde, en ik op meerdere manieren reken met de waarden van Atwater, kies ik daarvoor. Beiden (Atwater en de calculator) geven echter allebei een redelijke richtlijn.

Lees meer [verdiepend artikel]: Metaboliseerbare energie

Hoe bereken je hoeveel gram voeding je kat mag?

Kcal die je kat mag / kcal per gram = aantal gram dat je kat mag

Op basis hiervan zal ik een paar voorbeeld laten zien op basis van een kat van 4 kilo. Uiteraard kun je de formule toepassen voor elk gewicht, maar dan moet je uit rekenen hoeveel kcal bij dat gewicht hoort met de formules die ik hierboven heb uitgelegd.

Hoeveel gram natvoer mag je kat?

Een gemiddelde HTK kat ergens tussen de 200 en 300 gram natvoer. Soms loopt dit op tot bijna 400 gram, wanneer bijvoorbeeld je kat groter is dan gemiddeld en/of de voeding minder caloriedicht is. Hieronder zie je het voorbeeld voor Animonda Carny:

• Gecastreerde kat: 190 / 0,95 = 200 gram
• Intacte kat: 253 / 0,95 = 267 gram
• Zwangere kat: 354 / 0,95 = 273 gram

Hoeveel gram brok mag je kat?

Van brokken mogen katten tussen de 40 en 70 gram, maar onthoud dat dit een brede inschatting is. Brokken zijn veel caloriedichter dan natvoer. Een grove stelregel is dat 1 gram brokjes gelijk staat aan ongeveer 3 tot 4 gram natvoer. Vergelijk onderstaande rekenvoorbeelden maar eens met het natvoer. Als voorbeeld neem ik hier GranataPet Adult Gevogelte brokjes.

• Gecastreerde kat: 190 / 3,82 = 50 gram
• Intacte kat: 253 / 3,82 = 66 gram
• Zwangere kat: 354 / 3,82 = 92 gram

Hier zie je ook direct de aanbevelingen aan het werk. GranataPet zelf 65 gram aan per dag. Alhoewel dat goed is voor een intacte kat, is het 15 gram teveel voor een gecastreerde kat. Dat komt neer op 57,3 kcal, oftewel 30% van de dagelijkse hoeveelheid!

Het vervelende eraan vind ik dat je dénkt dat je het goed doet door de aanbevelingen te volgen, maar eigenlijk voer je je kat te veel.

Hoeveel gram KVV mag je kat?

Naast natvoer en brokken bestaat er ook KVV: rauw vlees in een rol. Wat betreft calorieën per gram zit dit een beetje tusen brokken en natvoer in. Vaak kom je uit op zo’n 80 tot 130 gram voor je kat.

Als voorbeeld neem ik deze Beefmix Kat. Rauw is overigens beter verteerbaar dan brok en natvoer. Daarom gebruik ik hiervoor de ‘traditionele Atwater’ waarbij eiwit en koolhydraten 4 kcal/gram zijn en vetten 9kcal per gram. Op basis van 15% eiwit, 17% vet, 1% vezels, 3% ruwe as en 62% vocht zit er 2,21 kcal per gram in.

• Gecastreerde kat: 190 / 2,21 = 86 gram
• Intacte kat: 253 / 2,21 = 115 gram
• Zwangere kat: 354 / 2,21 = 160 gram

Bij KVV zie je dus aanzienlijk minder aantal grammen dan bij natvoer, maar wel meer dan bij brokken.

Mix & Match: Wat als je deels brok en deels natvoer wilt geven?

Je kunt ook een mix and match strategie toepassen: een deel natvoer en een deel droogvoer. Of vervang een van twee door KVV. Dan wil je graag weten hoeveel je van het ene voer en van het andere moet geven. Daarvoor kun je het volgende stappenplan gebruiken.

• Hoeveel calorieën mag je kat per dag?
• Welke verhoudingen wil je aanhouden? (bijv 50%/50% brok/natvoer of 100 gram natvoer aangevuld met brok)
• Hoeveel calorieën beslaan dan de natvoer en hoeveel komt van de van brok?
• Hoeveel gram mag je dan geven?

Een voorbeeld 1

Stel dat je kat Applaws kip brokjes krijgt en Animonda Carny. Je hebt een gecastreerde kater van 4 kilo, die dus 190 kcal per dag mag. Stel dat je kiest 70% natvoer en 30% brok. Dit is een verdeling van 133 kcal uit natvoer (70% van 190kcal)en 57 kcal uit brok (30% van 190kcal).

Als je diverse voeding geeft zijn vaak de kcal / gram anders (zeker bij brokken!) en zal je opnieuw de berekening moeten maken. Onthoud ook dat brokken veel caloriedichter zijn dan natvoer, waardoor 5 gram extra brok tot wel 15 tot 20+ gram minder natvoer kan betekenen.

Voorbeeld 2

Stel je wilt 100 gram Feringa Vleesmenu Konijn natvoer geven aangevuld met dezelfde Applaws brokken van hierboven. Hoeveel moet je dan aan brok nog voeren?

• Je gecastreerde kat van 4 kilo mag nog steeds 190kcal per dag.
• Feringa Natvoer Vleesmenu Konijn bevat 0,86kcal/gram, oftewel 86kcal per 100 gram.
• Er is dus nog 190 – 86 = 104 kcal dat uit brokken moet komen
• Voor de Applaws brokken blijft dan nog 104 / 3,78 = 27,5 gram over.

In dit voorbeeld geef je dan dus 100 gram natvoer aangevuld met 27,5 gram brok.

Aanpassen aan de individuele calorie behoefte van je kat

Zoals ik aan het begin al zei: er is géén one-size-fits-all (ik herhaal dit steeds, want het is echt heel belangrijk!). Elke kat is weer net iets anders. Hij neemt de voeding wat anders op, hij is actiever of juist niet, de stofwisseling is anders dan van zijn maatje, enzovoort.

Daarom is het van uiterst belang dat je na je berekening gaat opletten of je kat het goed doet op de hoeveelheid die je geeft. Daarvoor kun je letten op:

Het gewicht – Met een stabiele babyweegschaal kun je elke maand objectief meten hoe het ervoor staat. In het begin wil je misschien zelfs elke week meten, voor een nauwkeuriger beeld. Hiermee zie je snel en accuraat wat het gewicht doet en of het richting/op het bedoelde gewicht gaat/blijft.

Body Condition Score (BCS) – Deze schaal van 1 tot 9 kan je helpen te bepalen hoe ideaal het gewicht van jouw kat is, aangezien dit mede afhangt van bouw en grootte. Voor katers kan 4,5 kilo aan de lichte kant zijn, terwijl dat voor een poes al aan de zware kant is. Je probeert te voeren voor een ideaal lichaamsgewicht, wat bij gecastreerde katten op ongeveer 4/9 ligt en bij intacte katten rond de 5/9.

Hoeveelheid gegeten – Wanneer je kat standaard 10% laat liggen, kun je wat minder gaan voeren. Eet hij juist steeds alles op en krijg je het idee dat ie wel iets meer kan gebruiken (mede op basis van gewicht en de BCS)? Dan kun je eerst 5% meer gaan geven voor de opvolgende week.

Experimenteer!

Op basis van deze gegevens zal je aan het begin moeten experimenteren met hoeveelheden. Per dag mag het best een klein beetje variëren, en ook per seizoen kan het wat schommelen. Dit is helemaal niet gek.

Juist omdat je hier mee bezig bent, kun je snel ingrijpen. Ook zie je sneller als je kat minder of juist veel meer gaat eten gepaard met eventueel veranderingen in het gewicht. Beiden kunnen duiden op ziekten, zoals pijn in het gebit bij het eerste of juist hyperthyroïdie[6] bij het laatste.

Conclusie: Bereken zelf hoeveel je kat eet

Hoe meer je zelf in de hand houdt, hoe beter. De producent zit er echt niet altijd naast, maar de aanbevolen hoeveelheden zijn vaak wel te hoog, zeker voor binnenkatten en gecastreerde katten. Zorg dat je een indicatie hebt van hoeveel voer jouw kat zou moeten krijgen.

Houdt je kat in de gaten en pas de hoeveelheden eventueel aan. Zo voorkom je al een groot deel van overgewicht, wat helaas bij onze katten maar al te veel voorkomt.

Ga er in geen geval vanuit dat er een ‘one-size-fits-all’ methode is.

Kom je er toch niet helemaal uit? De Voedingstool kan al het werk voor je doen. Dan heb je in 5 minuten een hoeveelheid voor jouw kat, zonder dat je hoeft te rekenen. Slechts invullen, en go!

Bronnen

[1] Bij Labradors (n = 48) werd een onderzoek uitgevoerd van 8 weken tot de dood, waarbij groep A onbeperkt mocht eten en groep daarvan 75% kreeg. Hierdoor was de mediaan levensverwachting (waarbij 50% van de groep nog in leven was) van groep B bijna 2 jaar hoger dan bij groep A (13 jaar versus 11,2 jaar). Ook het moment dat er nog 90% van de honden in leven waren verschilde (14 jaar versus 12,9 jaar), maar dit was niet significant (significant = ‘meer dan toeval’; bij een kleine steekproef is dit moeilijk aan te tonen).

Bron: Kealy et al (2002) Effects of diet restriction on life span and age-related changes in dogs.

[2] Voor gecastreerde katten wordt 1,2 tot 1,4 RER* aangehouden. Bij katten van 7 tot 11 is dit 1,1 tot 1,4 en vanaf 11 jaar wordt een factor van 1,1 tot 1,6 aangehouden. (*RER = Resting Energy Requirement, berekent door 30 x kilo lichaamsgewicht +70).

Bron: Small Animal Clinical Nutrition (2010), 5de editie, hoofdstuk 1. Gratis te downloaden op MMI bookstore.

[3] Laflame (2004) Nutrition for ageing cats and dogs and the importance of body condition.

[4] Bermingham et al (2010) Energy Requirements of adult cats

[5] Fediaf Nutritional Guidelines (augustus 2018).

Het onderzoek van Mutsuhashi en anderen (2011) “Maintenance energy requirements determination of cats after spaying” komt op dezelfde formule uit.

[6] Een te snel werkende schildklier, waarbij excessief drinken vaak ook een symptoom is.