Blaasgruis
Marilyn [Catmoneo]
Blaasgruis
15 min

Het beste blaasgruis voer: een dieet tegen struviet

15 min
Kattenkoppie

Blaasproblemen komen veel voor bij katten. Struviet is in ongeveer 15 tot 30% van de gevallen het probleem. Dit kan zorgen voor een geïrriteerde blaas, moeite met plassen of zelfs een verstopte plasbuis. Katers lopen extra risico door hun smallere en langere plasbuis.

Een juist dieet kan helpen voorkomen dat je kat struviet krijgt. Als hij het al heeft, kan het ook helpen in de behandeling ervan. Indien succesvol kun je hiermee een dure operatie voorkomen.

Wat is het beste kattenvoer bij blaasgruis als behandeling?

Diagnose van struviet: wat je dierenarts moet doen

Om de juiste behandeling te kiezen, is het belangrijk dat de juiste diagnose wordt gesteld. Er zijn namelijk twee veelvoorkomende stenen, struviet en calcium-oxalaat, maar deze vereisen een heel ander dieet.

Daarom moet je dierenarts twee dingen doen voor de diagnose (deze behandel ik hier uitgebreider).

Is er een infectie? Zo ja, welke?

Allereerst moet hij uitzoeken of er sprake is van een infectie door middel van een urinekweekje. Dit urine monster moet direct uit de blaas komen door middel van een blaaspunctie. Vervolgens kan het lab uitzoeken of er een bacterie is en zo ja, welke.

Is er sprake van kristallen en zo ja, welke?

Ten tweede moet gekeken worden naar het soort kristal/steen. Dit kan door middel van een microscopisch onderzoek, maar dit geeft geen garantie dat de steen volledig van struviet is. Met optische kristallografie kan zowel de binnen- als buitenkant bekeken worden.

Door middel van een röntgenfoto kan het beste gekeken worden of er sprake is van stenen. Soms wordt hiervoor echografie gebruikt, maar hiermee worden stenen nog wel eens gemist. In sommige gevallen is het beter om de struviet stenen operatief te verwijderen, bijvoorbeeld als ze erg groot zijn.

Belangrijk

Dring aan op verder onderzoek als je dierenarts dit niet zelf voorstelt. Zorg dat je weet of er sprake is van stenen (radiografie), welke stenen/kristallen dit zijn (optische kalligrafie) en of er sprake is van infectie.

Dit kost misschien eerst meer, maar geeft een beter ziektebeeld en welke behandeling de juiste / beste is.

Laat je niet zomaar naar huis sturen met antibiotica! Dit heeft geen zin als er géén sprake is van een bacterie (slechts in 2 tot 5% van de gevallen). Dit kost ook geld, de antibitioca heeft een aanslag op het immuunsysteem van je kat en leidt tot antibiotica resistente superbugs.[1]

Als het wel gaat om een bacterie, is ook beter te bepalen welke antibiotica het beste helpt in plaats van een algemeen middel en/of een trial-and-error methode toe te passen.

Let op: Hiermee bedoel ik niet 'voorkom antibiotica ten alle tijden', maar wel 'wees kristisch op wat voorgeschreven wordt'.

Meer lezen: De werking van antibiotica, hoe probiotica kan helpen en alternatieven.

Urinary Diet: Hoe werkt blaasgruis voer?

Blaasgruis voer, ook wel urinary genoemd, probeert op verschillende manieren de struviet op te lossen. Deze bestaat als brokjes en als natvoer in de commerciële sector.

De urine pH verlagen

Door middel van DL-methionine (en soms ammonium chloride) wordt de urine synthetisch verzuurt. Soms wordt in het voer ook maisgluten gebruikt naast de synthetische verzuurder. De methionine die hierin zit werkt ook verzurend. De bedoeling is om de urine pH terug te brengen tussen de 6,3 en 6,5 (alhoewel van lang niet alle urinary voeding bekend is wat het effect is op de pH).

pH schaal de zuurgraad waarin kristallen zich ontwikkelen

Lees meer: Blaasgruis en urine pH, hoe zit dat eigenlijk?

De vochtinname verhogen

In brokjes wordt heel vaak extra zout toegevoegd. Dit zorgt ervoor dat je kat meer gaat drinken. Echter is het onduidelijk of dit drinken voldoende is voor de dagelijkse inname en wat de lange termijn gevolgen zijn van meer zout.

Laag in magnesium en fosfor

Fosfor kan worden omgezet in fosfaat bij hogere pH waarden. Omdat magnesium en fosfaat bouwstenen zijn van struviet, wordt gesteld dat het voer laag in deze twee stoffen moeten zijn.

Echter blijkt uit meerdere onderzoeken dat dit achterhaalt is, omdat de pH meer van belang is. Als de pH hoog is, zal struviet vormen, ondanks weinig magnesium in het voer. Als de pH daalt, zal ook de hoeveelheid fosfaat dalen, waardoor struviet oplost. Toch wordt dit nog volop in de marketing gebruikt.

Laag in eiwitten

Als eiwitten worden gebruikt door de spieren, is ammonium een van de afbraakstoffen. Ook dit is een bouwsteen van struviet. Daarom wordt gesteld dat deze niet hoger moet zijn dan 42%DM (dry matter). Urinary brokjes komen niet boven de 39%DM uit. Echter is ook dit achterhaald en wordt er gesteld dat juist een hoger eiwitdieet (55%+) dieet beter werkt.

Lees meer over magnesium, fosfor en ammonium: Specific Gravity, vocht en mineralen

Andere toevoegingen

  • Glycosaminoglycanen (GAG’s, zoals glucosamine): om de blaaswand weer gezond te maken
  • L-tryptofaan en Melkeiwithydrolysaat: Om stress te reduceren
  • Cranberries: Om ongewenste bacteriën te verminderen en urine te verzuren

Of deze stoffen ook daadwerkelijk iets doen, daar is de wetenschap nog niet over uit. Met name van GAG’s (waaronder glucosamine) zijn zo divers, dat er meer onderzoek nodig is om hier duidelijke uitspraken over te kunnen doen.

Het blaasgruis dieet: Vier opties tegen struviet

Om struviet te bestrijden zijn twee dingen het allerbelangrijkste: de urine pH en vocht. Allereerst moet de urine pH dalen tot tussen de 6,3 en 6,5. Onder de 6,6 lost struviet namelijk op, maar onder 6,3 wordt de kans op calcium oxalaat groter.

Ten tweede is het belangrijk dat je kat meer vocht krijgt. Dit is voor een gezonde kat al belangrijk, maar voor je blaasgruis kat van levensbelang. De meest effectieve manier is door hem meer natvoer te geven. Onderzoek toont aan dat voer met minimaal 75% vocht zorgt voor meer vochtopname.[2],[3] Hieronder zie je dat katten met een 73,3% vochtdieet in totaal significant meer vocht binnenkregen dan katten op een lager vochtdieet:

Effect van vocht in voer op waterinname katten
Let op!

Waarschuwing: Zorg dat je zeker weet dat je kat struviet heeft. Voer je urinary voer terwijl hij oxalaat of een ander soort kristal heeft, dan vererger je het probleem slechts! Ook kan te lang doorvoeren van een anti-struviet dieet leiden tot een te zure urine en oxalaat stenen in de hand werken. Let op aanwijzingen van de fabrikant over hoe lang je het product mag gebruiken.

Optie 1: Urinary brokjes

De eerste en meest gebruikte optie is urinary brokjes. De grote merken Royal Canin, Hills en Purina hebben allen een variant die blaasgruis oplost, maar er zijn ook minder grote merken zoals Advance Veterinary Diets, Cat Chow Adult, Eukanuba, Forza10, Kattovit, Sanabelle, Sanimed, Smilla, Specific en Ultima. Bij Zooplus kun je de meeste merken kopen.

De synthetische verzuurders zorgen voor een zure urine en binnen 4-6 week is de struviet meestal zo goed als verdwenen.[4] Vaak is 1,5% DL-methionine genoeg om de pH te laten dalen tot 6,4.[5]

Helaas moeten vele katten hun hele leven op dit voer blijven, is er alsnog een deel dat struviet houdt ondanks een lage urine pH en heeft DL-methionine ernstige bijwerkingen (waaronder nierfalen!). Daarnaast zijn de ingrediënten niet de beste voor een carnivoor en brokjes bevatten per definitie te weinig vocht, zeker voor een blaasgruis kat.

Om deze redenen maakt het weinig uit welk merk je neemt, alhoewel sommigen zweren bij Royal Canin S/O of Hills S/D. Persoonlijk ben ik geen voorstander van urinary brokjes en zou ik liever gaan voor urinary natvoer.

Royal Canin SO

Optie 2: Urinary natvoer

Urinary natvoer is al iets beter dan urinary brokjes. Deze bevat van nature het vocht (75%+) dat je kat nodig heeft.

Ook zijn de ingrediënten ietsjes beter dan bij het droogvoer: er worden meer dierlijke eiwitten in plaats van plantaardige eiwitten gebruikt. Ook is het eiwitgehalte hoger en zijn de koolhydraten lager (gemiddelden op droge basis):

Natvoer

(23 varianten)

Brok

(25 varianten)

Eiwit44,4%35,1%
Vet24,2%17,8%
KH19,9%36,5%

Desalniettemin wordt ook hierin nog steeds DL-methionine gebruikt om de urine te verzuren. Het nare daarvan is ook dat je dit niet kunt afstemmen op wat jouw kat nodig heeft.

Een aantal die ik nog redelijke oké vind zijn op basis van ingrediënten (alhoewel bijna overal bijproducten worden vermeld en geen een specifieke ingrediënten heeft):

[table id=35 /]

€/dag: op basis van een kat van 4 kilo (gemiddelde kat)
E – V – KH: Eiwit, Vet, Koolhydraten. Alle percentages zijn op droge basis.
Na contact met Almo Nature blijken zij geen informatie te hebben over de mineralen.

Kortdurend gebruik voor snelle verzuring

Dr. Pierson van CatInfo.org geeft aan soms Hill’s S/D Urinary te gebruiken, omdat dit voer de urine sterk verzuurd. In sommige gevallen grijpt deze dierenarts hiernaar om de struviet stenen sneller te kunnen oplossen (met name bij katers, omdat hun plasbuis dunner en langer is en dus een risico op obstructie bestaat). Dit is alleen voor korte termijn gebruik (~2-4 weken).

Hills Urinary SD natvoer

Optie 3: Natvoer met een hoog vleespercentage

Dierlijke eiwitten werken meer verzurend dan planteiwitten. Een natvoer met een hoog vleespercentage (veel dierlijke eiwitten) kan zodoende helpen de urine te verzuren naar het gewenste niveau. Deze betere soorten natvoeren bevatten geen/minder discutabele ingrediënten en hebben een lager koolhydraten percentage (

Het mooie van deze methode is dat álle katten dit voer mogen hebben. Je hoeft dus niet je blaasgruis kat af te zonderen van de anderen. Bij urinary voer (zowel droog als nat) is het beter dat je gezonde katten dit niet eten, want de verzurende stoffen kunnen bij hun juist voor problemen zorgen.

Ik verzamel goede natvoeren hier. Deze hebben een hoog vleespercentage:

[table id=82 /]

Optie 4: Rauw voeren

Een nadeel van natvoer is de verhitting van het voer. Daardoor gaan de verzurende aminozuren methionine en cysteïne (deels) verloren. Door rauw te voeren voorkom je dit.

Hierin heb je grofweg twee opties. De eerste is KVV, wat gemalen rauw vlees is. De beste merken zijn Bandit, Carnivoer en Haaksbarf [6], maar er zijn ook nog genoeg andere goede merken. Bandit heeft ook een speciale blaasgruis KVV. Je kunt anders het beste een KVV zonder premix (mineralen en vitaminen) nemen, omdat deze de verzurende werking van het vlees in de weg lijken te staan en soms struvietbevorderend lijken te werken. Voldoende afwisselen van diersoorten is wel een must.

De tweede optie is BARF, wat staat voor Bones And Raw Food. Dit zijn meer stukken vlees, inclusief eetbare botten. Voorbeelden om mee te beginnen zijn kippennekken, kippenhartjes of (een door midden gehakte) kuiken. Hier zie je een kat een kippennek eten:

https://www.youtube.com/watch?v=nN9k2Je4DW4&pbjreload=10

Belangrijk

Als je nu een brok verslaafde kat hebt, is het heel belangrijk de overstap naar natvoer langzaam te maken en daarna eventueel rauw. Trek hier gerust een 6 tot 12 maanden voor uit. Hier vind je meer tips voor de transitie.

Als je rauw wil gaan voeren, is het belangrijk je goed in te lezen. Het is niet moeilijk, maar elke dag een kipfilet is niet gevarieerd genoeg om voldoende en diverse voedingsstoffen in je kat te krijgen. Ook is het belangrijk hygiënisch te werken, net zoals met je eigen vlees. Het boek 'voer voor carnivoren' van dierenarts Tannetje Koning is een goed begin, of struin rond op internet.

Extra verzuren

Bij niet alle katten is het voldoende om over te gaan naar een betere natvoer of rauw voeren. Omdat de urine pH niet automatisch of niet snel genoeg terugzakt moet er extra verzuurd worden. Een middel dat je kunt proberen is Urologist, waarin geen chemische toevoegingen zitten.

Urologist

Vaak wordt ook (troebele) appelciderazijn (ACA) aangeraden, maar ik ben er niet van overtuigd dat dit werkelijk verzuurt. De PRAL waarde is -2,3, wat aangeeft dat het juist alkaliserend zou werken - ondanks dat ACA van zichzelf zuur is. Ook kan ik geen anekdotische verhalen vinden waarbij alléén appelazijn succesvol gebruikt werd voor het verzuren. Daarentegen heeft het mogelijk wel antibacteriële eigenschappen en kan het voor die reden gebruikt worden.

Een agressieve variant met het synthetische DL-methionine is Vetoquinol Care. Soms is het nodig om agressief te verzuren, zeker bij katers door hun langere en nauwere plasbuis. Dit zou ik als laatste optie gebruiken en alleen kortdurend, omdat de ingrediënten niet al te best zijn voor je kat.

Vétoquinol
Let op; Extra verzuren als je een urinary droog- of natvoer gebruikt is niet verstandig, omdat hierin al verzuurders zitten. Hierdoor kan onder andere metabole acidose (bloedverzuring) ontstaan, wat ernstige gezondheidsgevolgen heeft.

Ondersteunend voor de blaas

Ter ondersteuing van de blaas kun je Puur Urogeni geven. Het zou een goed milieu in de blaas- en urinewegen stimuleren. Er zitten natuurlijke ingrediënten in, die allen gewenste effecten hebben bij blaasontstekingen en struviet.

  • Diuretica (verhogen van urinevolume): Asperge, berk, guldenroede, kattensnor, zuurbes
  • Tegen stenen: Beredruif
  • Ontstekkingsremmend: Beredruif, gulderoede, kattensnor
  • Ondersteuning immuunsysteem: Canadese geelwortel, kattenklauw
  • Pijnstillend: Guldenroede, kattensnor
Puur Urogeni

Voor meer informatie over de verschillende bestandsdelen, kun je het beste op de site van PUUR (NML Health) zoeken naar het ingrediënt.

Vaker voeren: minimaal 3 maaltijden per dag

Uit onderzoek blijkt dat katten die grotere maaltijden krijgen, over het algemeen een meer basische urine van 0,5 tot 1,5 pH punt hoger hebben.[7],[8] Maaltijden moeten niet groter zijn dan 60 à 70 gram om de urine pH onder de 6,5 te houden.[9]

Effect van voeding inname op urine pH waarde

Sommige onderzoeken stellen daarom dat je moet vrij voeren [7],[9], maar daar ben ik het niet mee eens. Alhoewel katten in het wild 10-20 kleine maaltijden per dag eten, hebben ze niet de hele dag eten tot hun beschikking. Door continu eten beschikbaar te hebben, verstoor je het natuurlijke patroon, wat kan leiden tot verveling en stress.[10] Dit kan juist de blaasproblemen verergeren.

Mijn aanbeveling is om de dagelijkse hoeveelheid te verdelen over minstens 3 maaltijden (meer is beter) om de pH lager te houden.

Hoeveel je kat per dag mag, is afhankelijk van zijn ideale gewicht en het soort voer – reken dit altijd zelf uit. Van natvoer ligt dit meestal ergens tussen de 150 en 300 gram. Bij een maaltijd van 65 gram, geef je 3 tot 5 maaltijden per dag. Hoe groter je kat, hoe meer het dagelijks limiet is en hoe meer maaltijden je moet voeren. Een voederbak op timer, zoals de PetSafe Eatwell, kan hierin ook een uitkomst zijn.

Petsafe Eatwell 5

Meer vocht voor je kat

Naast natvoer blijft het belangrijk vers water te hebben staan. Let wel, dit zijn aanvullende maatregelen, geen vervanging voor natvoer. Katten zijn geen drinkers door hun lage dorstreflex en inefficiënte manier van drinken. Hoeveel vocht je kat per dag nodig heeft hangt af van zijn gewicht: 44-66 ml per kilo lichaamsgewicht is de gehanteerde norm.

Je kunt het drinken stimuleren door:

  • Plaats het waterbakje minstens een halve meter weg bij het etensbakje.
  • Plaats meerdere drinkbakken, het liefste op de looproutes van je kat.
  • Gebruik brede waterbakjes, zodat de snorharen de rand niet raken.
  • Gebruik glas, keramiek of RVS in plaats van plastic. Plastic kan vreemde geurtjes aan het water geven.
  • Maak regelmatig de waterbakjes schoon (eens per dag) om bacterie opbouw te voorkomen.
  • Voeg wat tonijnwater of bottenbouillon toe in het drinkbakje om het aantrekkelijker te maken.
  • Een waterfontein met stromend water is voor veel katten onweerstaanbaar.
Cat Mate Drinkfontein
Een drinkfontein kan het drinken stimuleren.

Zelf de urine pH meten voor monitoring

Voor welke optie je ook kiest als blaasgruis dieet, het is belangrijk te meten of de urine pH ook naar beneden gaat.

Soms werkt een voer, zelfs speciaal urinary voer, niet voor je kat óf het werkt te goed. Dan wordt de urine pH zo laag dat de kans op calcium-oxalaat toeneemt. Het kan dan zelfs zo zijn dat je eindigt met zowel oxalaat als struviet.

Urine opvangen

Om de pH te meten, moet je urine opvangen. Dit is even een uitdaging en vereist wat training. Je kat moet wennen dat je erbij bent als hij plast en vervolgens dat je een bakje/soeplepel onder hem houdt terwijl hij plast. Dit wordt ook wel lepeltraining genoemd.

Een andere optie is de kattenbak vullen met speciale katkor korrels. Hierop blijft de plas min of meer liggen, waardoor je het met een pipetje kun opzuigen. Als je meerdere katten hebt, zal je de kat wel even tijdelijk alleen moeten opsluiten, zodat je zeker weet van wie de plas is.

pH strips

Vervolgens gebruik je de stripjes om de pH te meten. Alhoewel deze ongeveer 0,5 kunnen afwijken, geven ze een goede indicatie van de pH om te bepalen of meer of minder verzuring in het voer nodig is. Degene die ik aanraad zijn B.Nagel strips (~€015 per strip; meten per 0,3). Als je ook wil meten of er bloed aanwezig is, is Combur 10 (~€0,30 per strip) een goede optie, maar deze zijn minder precies met de pH meten.

B.Nagel urinestrips

Er zijn wel goedkopere strips, maar let dan goed op dat ze minimaal per 0,5 pH waarde meten. Twee andere merken dan Combur zijn Machery Nagel en Simplex (~€0,15 per strip).

BewaartipLicht kan zorgen voor verkleuring en vocht maakt ze onbruikbaar. In beide gevallen kun je ze weggooien, dus berg je strips op in de plastic container en bewaar ze het liefst op een donkere plaats.

Moet het blaasgruis dieet voor altijd?

Je kat is er bij gebaat dat de struviet en stenen, en daarmee de pijn, zo snel mogelijk weg zijn. De pijn leidt vaak tot stress en dit kan het probleem verergeren. Soms is hierbij een operatie de beste keuze, zeker bij grotere stenen. Zeker bij katers, waarbij de kans op een blokkade groter is, moet dit overwogen worden.

Bij kleinere struviet stenen kan beter worden gekozen voor een verzurend dieet boven een stressvolle operatie.

Urinary voer moet ongeveer 1 tot 3 maanden worden gegeven voor de oplossing van de struviet kristallen/stenen. Vaak wordt een extra maand aangehouden voor de zekerheid. Sommige agressievere urinary voedingen mogen maximaal 6 maanden gegeven worden (wettelijk vastgelegd) – let hier goed op of vraag het voor de zekerheid na bij de fabrikant.

Uit onderzoek is gebleken dat 39% van de katten op brokken een terugval heeft. Deze katten moeten vaker langere tijd, soms hun hele leven, op urinary brokjes blijven.

Bij natvoer is dit terugval percentage veel kleiner: slechts 11%. Daarom verdient het de voorkeur om je kat op natvoer over te krijgen. Eventueel kan hierbij extra verzuurd worden naar de individuele behoefte van de kat, in plaats van wat de producent heeft bepaald voor alle katten. (Let op: niet extra verzuren als je commercieel urinary voer geeft!).

Ook lijkt bij rauw voeren het terugvalpercentage klein, alhoewel dit alleen gebaseerd is op anekdotische verhalen. Katten die zijn overgegaan op rauw, lijken na 1 à 2 jaar vrij te zijn van struviet en zonder verzurende stoffen verder te kunnen op hun rauwe dieet. Zij lijken ook veel minder vaak een terugval te krijgen.

Persoonlijk denk ik dus niet dat je kat voor altijd op een speciaal blaasgruis voer nodig heeft. Zelf het heft in eigen handen nemen vereist moed en doorzettingsvermogen, vaak omdat dierenartsen je tegenspreken en het eng lijkt, maar het kan zeker lonen voor de gezondheid van je kat.

Het heft in eigen handen nemen deed Kim voor haar kater Amon. In twee delen beschrijft ze hoe research naar voeding haar ertoe deed besluiten Amon over te zetten op rauw. Deel 1 vind je hier.

Pootje PurrfectCat
Meer over blaasgruis
Bronnen

[1] Er zijn al meerdere bacteriën resistent, wat een ernstige ontwikkeling is voor onze (toekomstige) gezondheid en bacterie bestrijding.

[2] Effect of dietary water intake on urinary output, specific gravity and relative supersaturation for calcium oxalate and struvite in the cat (2011 - abstract)

[3] The effect of diet on lower urinary tract diseases in cats (1998 - PDF)

[4] Medical dissolution of feline struvite urocystoliths (1990 – abstract*)

[5] The effect of chronic acidification using ammonium chloride on acid base and mineral metabolism in the adult cat (1989 - abstract)

[6] Voerwijzer: De beste KVV

[7] Long-Term Safety of Urine Acidifying Diets for Cats (Purina, 1995 – PDF)

[8] Influence of diet on urine pH and the Feline urological syndrome (1991 - abstract)

[9] Effect of food intake on urine pH in cats (1992 - abstract)

[10] Environmental enrichment for indoor cats (2010 - PDF)